I.
Ik ben voor solidariteit. Daarom ben ik socialist. Wel ben ik een harde socialist. Als nodig met het mes op tafel.
Veel reacties op ‘Stoomwals Europa’ gaan over Europese solidariteit. Iemand citeert John Lennon: Some may say I’m a dreamer. But I’m not the only one…
Ik meen een paar denkfouten te zien. Gevaarlijke denkfouten.
II.
Nabijheid, empathie en vertrouwen.
Hoe meer nabij iemand is, hoe meer empathie je doorgaans hebt. Als het huis van je overburen afbrandt, doet dat je duizend keer meer dan een vreselijke overstroming in Bangla-Desh. Empathie is de eerste voorwaarde voor solidariteit. Wat mijn buurman kan overkomen…
Solidariteit vraagt bovendien vertrouwen. Vertrouwen moet geleidelijk groeien. Ik betaal sociale premies, omdat ik weet dat de meeste Nederlanders dat ook doen. Ik geloof nog niet dat de Fransen, of de Grieken, of de Russen onze pensioenpotten gaan bijvullen. De Duitsers? Misschien.
Solidariteit met iedereen, is solidariteit met niemand.
III.
Culturele verschillen.
In Nederland hou je het stil als je fors belastingen ontduikt. Althans, in de meeste kringen. In Italië zijn de truckjes een geliefd gespreksonderwerp op feestjes.
Ik heb verschillende Italiaanse vrienden. Ik vraag ze altijd: zullen Italianen straks keurig belasting betalen? De reactie is steeds dezelfde. Nee.
Griekenland, Italië, Spanje, Frankrijk: de cijfers worden altijd politiek bijgesteld. Enkele weken geleden bleek dat Griekenland opnieuw de statistieken had opgepoetst. Na al die miljarden. Na al die beloften. Bij ons is het ondenkbaar dat Jan Kees de Jager het CBS belt om de getalletjes even wat mooier te laten maken.
Vind ik Italianen minder dan wij? Nee. Noord-Italië is zelfs rijker dan wij. Italië is anders. Ik hou van die verschillen.
Onze cultuur is toch geworteld in de Griekse? Veel Griekse kennis en literatuur kwam tot ons via de mohammedanen, de intellectuelen van de Middeleeuwen. Waarom geen gezamenlijke munt met Noord-Afrika?
Een culturele kloof kun je slechts heel geleidelijk dichten, als dat al moet. Er zijn meer culturele kloven in Europa. 65 jaar geleden vochten we nog de meest bloedige oorlog in de wereldgeschiedenis uit. De Europese Unie is belangrijk als garantie tegen oorlog. Maar we dreigen het te overstretchen.
Het lijkt mij heel simpel. Zuid-Europa weet zich geen raad met onze oersaaie degelijkheid. Wij zijn zoals het jongetje dat niks zegt als je hem zijn speelgoedautoootje afpakt. En dat aanbiedt een nieuw autootje te kopen als zijn vriendjes het stuk hebben gemaakt.
Zulke vriendjes gaan door, tot jij van je af bijt. Dan pas krijgen ze respect. Leuker voor jou, leuker voor hen. Ze behandelen je voortaan netjes. Ik mag die boefjes wel. Maar ga niet proberen hun opvoeding ter hand te nemen.
IV.
La France.
Onbetwist leider van Zuid-Europa. Geregeerd door een kleine elite die voor een groot deel van dezelfde school komt. De ENA, Ecôle Nationale d’Administration. Alleen de slimste meisjes en jongens komen daar op, na een keiharde selectie. Vrijwel alle topambtenaren doorliepen die school. Volgens Wikipedia zeven van de twaalf Franse premiers – van rechts tot links. Veel bestuurders van grote bedrijven. Als het land zou moderniseren naar Duits of Nederlands model, zouden Franse outsiders meer kansen krijgen. En buitenlandse bedrijven zouden een veel groter deel van de economie overnemen.
Daarom moderniseert Frankrijk niet. Beter een stagnerende economie, dan onze macht kwijt redeneren de ENA-alumni. En, lekker onze eigen gang gaan: andere landen doen de pensioenleeftijd omhoog? Dan kan Frankrijk omlaag! Frankrijk is nu eenmaal anders dan alle andere landen in de wereld. L’exception française noemen ze dat. Schijnt iets met de filosoof Descartes te maken te hebben. Een beetje te moeilijk voor ons, hoekige Noordelingen, om te begrijpen. Maar mocht ‘t toch even misgaan: uiteindelijk betaalt Duitsland wel. Met hulp van landjes als Nederland.
De Duitsers weten dit. Maar als ze op hun strepen willen gaan staan, roepen de Fransen: De oorlog! En trekken de Duitsers zich maar weer terug. Nog één concessie en dan komt het vast goed.
Ik vermoed dat de Fransen ons naïeve en dociele gedrag lichtelijk gênant vinden. Ze verstaan maar één taal, hun eigen taal: in een wolk van charme, keihard je troeven uitspelen. Nooit met je ogen knipperen. Mooie verhalen over solidariteit doen het altijd goed, weten ze.
Frankrijk eiste de euro in ruil voor de Duitse eenheid. Eén munt vraagt een vorm van een politieke unie, dat hebben we nu toch echt wel geleerd. Toen Duitsland in de jaren ’90 die politieke unie al voorstelde, weigerden de Fransen. En warempel, een tijdje hebben we mogen dromen van een exception européenne.
Hoe het ook zij, nooit zal de Franse elite vrijwillig werkelijke macht afgeven. Nadat de Amerikanen Frankrijk bevrijd hadden, en er als toegift Marshall-hulp bij hadden gedaan, zijn ze zich meteen vijandig gaan opstellen. Die ongeciviliceerde Amerikanen moesten zich eens wat verbeelden! Zo moeten die barbaarse Duitsers ook niet te veel praatjes krijgen.
Nog één voorbeeld. Semi-staatsbedrijf AirFrance nam KLM over. Natuurlijk onder het mom van een fusie. KLM is verreweg de efficiëntste. Afgelopen maand besloot de directie: KLM kan nog wel wat meer bezuinigen, om de verliezen van AirFrance af te dekken. Cartesiaanse logica heet dat in Parijs.
V.
Heldring, mijn favoriete columnist, herhaalde het decennialang. In de internationale politiek geldt uitsluitend het eigenbelang van landen. De Fransen zijn kampioen in dat spel. En, zei hij, de cultuurverschillen tussen Noord- en Zuid-Europa zijn simpelweg te groot om tot een federale staat te komen.
Zolang wij het spel niet hard spelen, moéten de Zuid-Europanen ons wel leeghalen. Ze kunnen niet anders. Ze zouden zichzelf, en ons, loosers vinden als ze ons de regels van het spel moesten uitleggen. Dat doe je niet als je streetwise bent.
Wil ik de Grieken dan laten bloeden? Nee, ik wil ze bevrijden van het juk van de euro. Waarom willen ze dat zelf dan niet? Omdat ze erop speculeren dat we blijven betalen.
Is de val van de euro de grootste ramp denkbaar? De voormalige sovietlanden zijn na hun onafhankelijkheid elk met hun eigen munt verder gegaan. Niemand zal beweren dat dat nou de oorzaak was van de malaise in sommige voormalige sovietstaten.
Ieder voor zich en God voor allen dan maar? Integendeel, als je puur je eigenbelang als uitgangspunt neemt, ga je al samenwerken. Van samenwerking worden we allemaal beter. Waarom zou je elkaar in de weg zitten?
Maar, elk normaal functionerend land zal wel proberen net iets meer te profiteren dan de andere landen. Gezonde concurrentie. Juist als je gelooft in solidariteit, dan speel je het spel net zo hard als je partner. Of je nou de euro wilt of niet, dat vind minder interessant. Zonder keihard spel van het Noorden, wordt de euro, wordt Europa, zeker een drama. Solidariteit is niet voor watjes.
Europa dreigt ten onder te gaan aan de – letterlijk – grenzeloos naïeve dromen over Europese solidariteit.
Vorige afleveringen van Stoomwals Brussel: http://www.ottoreuchlin.nl/2012/05/stoomwals-brussel-deel-4-vrijdag-25-mei-22-15-tv-debat-ton-van-kesteren-pvv-met-otto-reuchlin-pvda/
Stoomwals Brussel, deel 5. De grenzeloos naïeve dromen over Europese solidariteit.,